Μετατοπίσεις

Ω σκοτεινό ανατρίχιασμα
στην ρίζα και τα φύλλα
να΄σουν εσύ που θα΄φερνες την ξεχασμένη αυγή!
Γ. Σεφέρης Παρά δήμον ονείρων*

Οι μεταμορφώσεις στην τέχνη του Αλέξη Αυλάμη
Η θάλασσα, η χρωματική πανδαισία του ηλιοβασιλέματος, τα ηλιοτρόπια, τα ψάρια, τα έλατα, ο Αίνος, ο βοτανικός κήπος, οι καρποί και τα άνθη της Δήμητρας, το φως στις κορφές των βουνών, τα θαυμαστά νεφελώματα στα ουράνια πλάτη, τα οπωροφόρα, οι καρδιές της αγκινάρας και οι μπλε πατάτες, τα νούφαρα, η άγρια πανίδα και χλωρίδα, η λευκή κουκουβάγια, ο πλούτος από τα σπλάχνα της γης, τα έργα της φύσης και τα έργα των ανθρώπων.  Όλα αυτά είναι το υλικό των ονείρων μιας τέχνης αναστοχαστικής που ζητά να συνδέσει μέσα από την πολυσημία των εικόνων φαντασιακά αλλά και ρεαλιστικά τοπία και μορφές, να ενοποιήσει την εσωτερική, ιδεαλιστική ζωή των πραγμάτων με την απτή, γήινη υπόσταση τους, να ενώσει ένα ονειρικό συμβολικό σύμπαν με το θαύμα της στερεάς, πρωτογενούς δύναμης του χειροπιαστού κόσμου. Αυτή είναι η βαθύτερη ουσία της ζωγραφικής τέχνης του Αλέξη Αυλάμη. Μιας τέχνης που η ελευθερία της εξιδανίκευσης του γύρω μας κόσμου ταυτίζεται με τον ρομαντισμό, την τρυφερότητα και την ανθρωπιά ενός βιωμένου χώρου και χρόνου, μιας τέχνης που εκφράζεται με τα βαθειά, πραγματικά αισθήματα της όσφρησης, της γεύσης, της αφής, αισθήματα που έχουν τη δική τους αληθινή πατρίδα, κι αυτή είναι η πατρίδα της ψυχής του δημιουργού. Μια πατρίδα που μας υποβάλλει την ηθική σπουδαιότητα της τέχνης, μέσα από την νοσταλγία για μια πραγματική ζωή γεμάτη φαντασία και όνειρα και  ένα ονειρικό σύμπαν γεμάτο από τους φυσικούς χυμούς ενός γήινου νέκταρ.  Σε μια μεστή, εικαστική συνομιλία με τον υπαρκτό κόσμο, με “λογισμό και όνειρο”, η τέχνη του Αυλάμη αναπτύσσεται άλλοτε χαμηλόφωνα, άλλοτε κατανυκτικά, άλλοτε με χρωματική λαμπρότητα και πλούτο, άλλοτε με γλαφυρό ποιητικό αίσθημα, άλλοτε με ευγενείς διακοσμητικές ποιότητες και αποκρυσταλλώνει τα σπάνια αισθητικά φαινόμενα γύρω μας και μέσα μας, ενώνοντας σε αδιαίρετο σύνολο τον άνθρωπο και την φύση. Σε άμεση θέαση του φυσικού περιβάλλοντος, με ακριβείς μαρτυρίες της λεπτομέρειας των αποχρώσεων, με την σχολαστική, πιστή απόδοση του φυσικού τοπίου, με ήπιες και μυστηριώδεις εκλάμψεις ανάμεσα φως και σκιά, με έντονες αντιθέσεις και ευαίσθητες τονικές διαβαθμίσεις αποτυπώνεται εδώ εικαστικά ένας κόσμος μεταμορφώσεων της πραγματικότητας, μια αλήθεια που ανήκει στην επικράτεια μιας “άλλης” ζωής έξω από τον συμβατικό χρόνο.  Είναι κόσμος ενός εξωτικού υποσυνείδητου, ποιητικών φαντασιώσεων που κυριαρχείται από την θαυμαστική-λατρευτική σχέση με την συμπαντική ύπαρξη του ανθρώπου, μια σχέση ανάμεσα στο εδώ και στο επέκεινα, με την ανθρώπινη παρουσία και την γήινη ζωή να εκτοξεύεται σε ένα συμπαντικό άπειρο, ανάμεσα στο τώρα και στο πάντα. Οι μεταμορφώσεις και η ρευστότητα της εικαστικής ύλης, μέσα από διαρκείς εκφραστικές ανανεώσεις επιτρέπουν να φανερωθεί μέσα από τον πλούτο της ζωγραφικής γλώσσας και να αναδυθεί εικαστικά ένας βιότοπος που συναντιώνται και ανθίζουν από κοινού ο έλεγχος της χειρονομίας και η τυχαιότητα της ματιέρας, το συνειδητό και το ασυνείδητο, το φευγαλέο και το διαρκές , το ψυχρό και το θερμό, το ρέον και το σταθερό, το άυλο και το συμπαγές, το επίπεδο και το ανάγλυφο, η απτή ευκρίνεια και η λυρική απροσδιοριστία, ο ορθός λόγος και η υπέρβαση του.  Η τέχνη του Αλέξη Αυλάμη είναι μια τέχνη πλούσια σε υπαινιγμούς, χάνεται βαθειά στο ανθρώπινο παρελθόν και ταυτόχρονα συνδιαλέγεται με ένα παρόν και ένα μέλλον τεχνοκρατικό, απροσδιόριστο αλλά και ανήσυχα εκθαμβωτικό. Τι θα προκύψει απ΄αυτήν την λυρική, σκοτεινή μουσικότητα του καιρού; Οι γυναικείες μορφές, ξωτικά, νεράιδες, νοσταλγικές ουτοπίες, μυθολογικες μνήμες, αισθησιακές απεικονίσεις της μητέρας γης, κυριαρχούν και αναλογίζονται το “σήμερα, ως αύριον και ως χθές”, ατενίζοντας τις αποχρώσεις του άπειρου με την αξιοπρέπεια της δικής τους ηθικής και αισθητικής παρουσίας. Ο χρόνος που υπονοείται εδώ, που περιβάλλει τα πρόσωπα και διαποτίζει αυτές τις μορφές είναι χρόνος εν κινήσει μέσα στην ακινησία του, χρόνος άχρονος, σε μια αντιδιαστολή αλλά και συνύπαρξη του ιδιωτικού με τον ιστορικό χρόνο, του προσωπικού με το συλλογικό βίωμα. Μέσα από τις λεπτές, πολλαπλές διαστρωματώσεις της μνήμης, μέσα από τα αλλεπάλληλα στρώματα του χρωματικού πλασμού, μέσα από ελεύθερους εικαστικούς και νοηματικούς συνειρμούς, γεννιέται η διαβατήρια πράξη για την αποδημία σ΄έναν εικαστικό τόπο που απηχεί την μνήμη και την νοσταλγία του μέλλοντος. Ένας ιδεατός εικαστικός τόπος που οριοθετείται στην συνοριακή μεθόριο εντός και εκτός του υλικού και του άυλου κόσμου, εντός και εκτός της αέναης κίνησης και της σταθερής, ακίνητης μνημειακότητας.  Η κηρόχυτη ζωγραφική τέχνη – η εγκαυστική, που με ταπεινότητα και γνώση υπηρετεί ο Αλέξης Αυλάμης, αυτή η πανάρχαια τεχνική και καλλιτεχνική μέθοδος είναι το κρυμμένο καταφύγιο της αθανασίας, η ανεξίτηλη ελπίδα για μια διαρκή παραμονή στην ζωή – πέρα από τον θάνατο. Η τέχνη της εγκαυστικής παλεύει πεισματικά με αισιόδοξη απελπισία να διαφυλάξει τα εν ζωή κατάλοιπα, να ανασύρει και να αναδείξει την αίσθηση του “ζωντανού” από την σωματικότητα του κεριού, να διασώσει μέσα στον χρόνο – μέσα από τη διαχρονική αντοχή της κέρινης ύλης – το πολύτιμο αίσθημα της συνέχειας της ζωής του ανθρώπου και του κόσμου. Είναι η τέχνη που αναζητά – μέσα από αυτό το σπάνιο, εύπλαστο, αιωνόβιο υλικό του κεριού – να χαράξει, να πλάσει, να χτίσει τον κοινό μας παρονομαστή, την κοινή μας ανάγκη να χωράμε μαζί στον ίδιο τόπο, να προφυλάξουμε την μνήμη από την λήθη, να επιστρέφουμε διαρκώς στον πυρήνα. Στον πυρήνα. Στο σπίτι μας. Και τι είναι το σπίτι μας; Η ίδια η τέχνη. Και δημιουργός της ένας φυσιοδίφης, ένας καλλιεργητής, ένας ξωμάχος που παλεύει να αναστήσει τα βλαστάρια στο χώμα. Γνωρίζοντας τον καιρό τους.  “Καιρός του σπείρειν, καιρός του θερίζειν.” Και μαζί με τον δημιουργό και ο δημιουργός – θεατής, ένας άποικος σε μια νέα ήπειρο, στο βασίλειο μιας παραμυθένιας αφήγησης, στην επικράτεια ενός αυθεντικά γήινου και γι΄αυτό μαζί ονειρικού κόσμου.  Παρά δήμον ονείρων.  ΓΙΑΝΝΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ  Ομότιμος Καθηγητής Ζωγραφικής ΑΣΚΤ  * Όμηρος, Οδύσσεια 24.12